Droogte, overstromingen en orkanen: niet het klimaat is het grootste probleem. Het grootste probleem is armoede. [Limburger, september 2017]
Orkanen Harvey en Irma trokken een spoor van verwoesting door Texas, de Cariben en Florida. En orkaan Maria is alweer op weg. We zitten midden in het orkaanseizoen en hun verwoestende kracht lijkt groter dan ooit. Iedereen vraagt zich af: komt het door de klimaatverandering? Wetenschappers reageren voorzichtig. De opwarming van de aarde draagt zeker bij aan de kracht van de orkanen. Maar het is ook gewoon domme pech dat die stormen pal over Houston, Miami en Sint Maarten trokken.
De beelden van het natuurgeweld zijn vreselijk, de materiele schade is enorm. Maar er gebeurde ook iets bemoedigends. In en rond het zwaar getroffen Houston, een stad met meer dan 2,5 miljoen inwoners, stierven 80 mensen door Harvey. Op de Caribische eilanden eiste Irma tot nu toe 25 levens, in de Verenigde Staten zijn het er 30. Dat zijn 135 slachtoffers teveel, maar het zijn er ook opmerkelijk weinig, gezien de enorme verwoesting die door de orkanen is aangericht.
We werden zóveel rijker
Dat de materiele schade zo hoog is, en het aantal slachtoffers relatief gering, heeft een simpele oorzaak. Dat is de fors toegenomen rijkdom in Westerse landen, maar ook al in ‘midden inkomenslanden’ als Sint Maarten. De gemiddelde westerling uit 1817 verdiende naar hedendaagse koopkracht duizend dollar per jaar. Vandaag, in 2017, verdient per jaar de gemiddelde Amerikaan 45 duizend dollar per jaar en de gemiddelde inwoner van Sint-Maarten zo’n 23 duizend dollar.
Dat geld zit voor een groot deel in betere auto’s en stevige huizen. En het zit in televisies, laptops en smartphones. Dat de materiele schade bij orkanen als Harvey en Irma al snel in de miljarden loopt, ligt daarom voor de hand. Maar al die huizen, auto’s en computers zorgen er ook voor dat er relatief weinig mensen door sterven. Dankzij televisie, laptops en smartphones zijn de mogelijke slachtoffers al dagen van te voren gewaarschuwd dat de orkaan eraan komt. Vervolgens beginnen zij hun huizen dicht te timmeren. Duizenden vluchten weg met hun auto’s, anderen creëren een veilige schuilplaats in hun betonnen kelders en trappenhuizen.
Het aantal klimaatslachtoffers daalde fors
Dat was vroeger wel anders. Orkanen, maar ook overstromingen, hittegolven of periodes van droogte overvielen mensen. Tijd om zich daarop voor te bereiden was er niet. Stevige huizen of auto’s om mee te vluchten waren er al evenmin. Het klimaat had vrij spel en wij, mensen waren er volledig aan overgeleverd.
In arme landen is dat nog steeds zo. De drie meest dodelijke orkanen van de afgelopen vijftig jaar zaaiden dood en ellende in Myanmar in 2008 (138 duizend doden), in China in 1975 (230 duizend doden) en in Bangladesh in 1970 (tegen de 500 duizend doden). En al deze orkanen waren van een lagere categorie dan Irma.
Het klimaat mag dan veranderen, omdat we alsmaar rijker worden, is het aantal ‘klimaatslachtoffers’ al honderd jaar fors aan het dalen. Dat blijkt uit fascinerend onderzoek van de Amerikaanse wetenschapper Indur M. Goklany. Zo vielen in de jaren ‘20 van de vorige eeuw jaarlijks nog zo’n 500 duizend ‘klimaatdoden’. In de jaren ‘0 van onze eeuw waren het nog zo’n 36 duizend. En dat zijn de absolute aantallen. Omdat de wereldbevolking ondertussen groeide van 1,5 naar 7 miljard mensen, ziet het er in percentages nog bemoedigender uit. In de jaren ’20 vielen per miljoen mensen 241 klimaatdoden. In de jaren ‘0 vielen per miljoen mensen nog maar 5 klimaatdoden. Dat is een daling van maar liefst 98 procent.
Anders denken over klimaatverandering
De dodelijkheid van het klimaat, door stormen, droogte, overstromingen en hittegolven hangt dan ook veel minder af van de kracht van die stormen, de duur van de droogte, de hoogte van de overstromingen of de temperatuur van de hittegolven. Doorslaggevend is de rijkdom van de mensen die er door worden getroffen. Anders dan rijke mensen, hebben arme mensen geen airconditioning of centrale verwarming. Hun huizen zijn niet van staal en beton maar van modder, karton en golfplaat. Arme mensen spoelen met hun krotten weg bij een overstroming of worden als luciferhoutjes weggeblazen tijdens een orkaan. Wanneer tijdens een droogte hun land verdort, dan mislukt hun oogst en dreigt een hongersnood. Smartphones, beton, irrigatie en drainage kosten immers geld.
Wellicht moeten we anders gaan denken over de strijd tegen de klimaatverandering. Wellicht moeten we hier, in het rijke westen, maar vooral dáár, in straatarme landen in Afrika en Azië vooral gaan strijden tegen de gevolgen van het klimaat zelf, of dat nu verandert of niet. Hoe meer mensen we uit de armoede tillen, hoe minder klimaatdoden er vallen.